راغب اصفهانى؛ قرآن پژوه و مفسر قرآن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

چکیده

راغب اصفهانى قرآن پژوه بنام ایرانی در سده چهارم و پنجم قمری است. مفردات الفاظ القرآن، از مهم ترین آثار ماندگار قرآنى او بوده که به گفته برخی در معناشناسى بیمانند است. این ویژگى در تفسیر جامع التفسیر او نیز دیده مى شود؛ این اثر به اصول و قواعدی اشاره میکند که بعدها مبنا و پایه ای برای قواعد تفسیر و تفطن به نگرش های جدید تفسیری می گردد. از دیگر آثار قرآنی او الذریعه است که در بخش معارف اخلاقی قرآن سخن گفته است. در کتاب های ادبی راغب مانند محاضرات نیز گرایش ها و اندیشه خلاق و پویای متکی به وحی، جلوه دیگر قرآن پژوهی اوست. در این رساله تفسیر پژوهى، به شرح زندگى، عصر مؤلف و آثار و تألیفات او، به ویژه آثار قرآنى وى پرداخته مى شود. زوایای بسیاری از حیات راغب مجهول مانده و حتی اختلاف درباره زمان مرگ وی تا صد سال هم وجود دارد که درباره شخصیتی مانند راغب اندکی شگفت به نظر می رسد . شرح حال نگاران، در باره او سکوت کردهاند و موضع مذهبی او نیز محل اختلاف است. در این پژوهش به اهمیت مقدمه تفسیر و نکات بس مهمى که در آغاز تفسیر به آن پرداخته، اشاره م ىگردد. بخشى را به مبانى و اصول تفسیرى راغب اختصاص خواهیم داد و در نهایت به روش تفسیرى و ویژگ ىهاى این اثر قرآنى در مقایسه با تفسیرهاى معاصران وى و جایگاه اهل بیت در این تفسیر و یکى از مسائل مهم اسلامى یعنى اخلاق که وى به آن پرداخته و گرایش داشته، خواهیم پرداخت.

کلیدواژه‌ها


آمدى، على بن ابىعلى. ) 1418 ق(. الاحکام فى
اصول الاحکا.م تحقیق سید حمیلى. بیروت: دارالکتاب
العربى. چ 3 .
ابن کثیر، ابوالفداء اسماعیل. )بی تا(. تفسیر القرآن
العظی . م اشرف خلیل الملیس. بیروت: دارالقلم. چ 2 .
الخطیب الاسکافى، محمدبن عبدالله. )بی تا(. درة
التنزیل و غرة التأویل بروایة ابن ابى الفرج اصفهانى.
بیروت: دارالافاق الجدیدة. چ 2 .
الهىبخش، خادم حسینى. ) 1421 ق(. القرآنیون و
شبهاتهم حول السنة. طائف: مکتبة الصدیق. چ 2 .
ایازى، سید محمد على. ) 1384 ش(. تفسیر قرآن
برگرفته از آثار امام خمین . ى تهران: دفتر تنظیم و نشر
آثار امام خمینى. چ 1 .
 ) 1383 ش(. معناشناسى و
رابطه آن با دانش تفسیر قرآن کری . م مجله تحقیقات
علوم قرآن و حدیث. تهران: دانشگاه الزهرا. سال اول.
 )پائیز 1382 ش(. تاریخمندى و
نقش آن در فهم نصو . ص مجله علوم حدیث . ق م:
مؤسسه دارالحدیث. ش 29 .
 )تابستان 1382 ش(. جایگاه
اهل بیت در تفسیر قرآ . ن مجله بینات. قم: مؤسسه
معارف امام رضا. ش 37 و 38 .
بجنوردى، محمدکاظم. ) 1367 ش(. دائرة المعارف
بزرگ اسلام . ى تهران: مرکز دائرة المعارف بزرگ
اسلامى. چ 1 .
بغدادى، اسماعیل پاشا. )بی تا(. هدیة العارفین بذیل
کشف الظنو . ن بیروت: داراحیاء التراث العربى.
تهرانى، آقا بزرگ. )بی تا(. الذریعة الى تصانیف
الشیع. ة بیروت: دارالاضواء. چ 2 .
جمعى از نویسندگان. ) 1382 ش(. کتابشناخت
اخلاق اسلام . ى قم: پژوهشگاه فرهنگ اسلامى.
حاجىخلیفه، کاتب چلبى. )بی تا(. کشف الظنون
عن اسامى الکتب و الفنو . ن مقدمه سید شهاب الدین
مرعشى. بیروت: دار احیاء التراث العربى.
حسن قاسم. ) 1971 م(. العودة الى القرآن ترجمة
بالعربی. ة با مقدمه حسن حنفى و تعلیقات 1997 .
احمد عبدالحلیم عطیة. قاهره: مکتبة مدبولى الصغیر. چ 1 .
خمینى، روح الله. )بی تا(. شرح دعاى سح . ر تهران:
دفتر تنظیم و نشر آثار امام خمینى.
دهلوى، شاه ولى الله. )بی تا(. ترجمه فارسى قرآن
کری . م پیشاور: نورانى کتب خانه.
ذهبى، محمد بن احمد بن عثمان. ) 1405 ق(. سیر
اعلام النبلا.ء بیروت: تحقیق مؤسسة الرسالة.
راغب اصفهانى، حسین بن محمد بن مفضل.
( 1412 ق(. مفردات الفاظ القرآ . ن تحقیق صفوان عدنان
داودى. بیروت: دارالشامیة. چ 1 .
 ) 1405 ق(. مقدمة جامع التفاسی. ر
تحقیق و مقدمه احمد حسین فرحان. کویت: دارالدعوة. چ 1 .
 ) 1422 ق(. الذریعة الى مقام الشریع.ة
تحقیق و تعلیق محمود بیجو. دمشق: دارالقراء. چ 1 .
 ) 1424 ق(. تفسیر الراغب
الاصفهان . ى عادل بن على الشدى. ریاض: دار مدار
الوطن العربى. چ 1 .
رضى، سید ابوالحسن محمد بن ابى احمد. )بی تا(.
حقائق التأویل فى متشابه التنزی . ل شرح محمد رضا آل
کاشف الغطا. بیروت: دارالاضواء.
زرقانى، عبدالعظیم. ) 1409 ق(. مناهل العرفان فى
علوم القرآ . ن بیروت: دارالکتب العلمیة. چ 1 .
زرکشى، بدرالدین. ) 1415 ق(. البرهان فى علوم
القرآ . ن تحقیق یوسف مرعشى. بیروت: دارالمعرفة. چ 2 .
سیوطى، جلال الدین. ) 1406 ق(. التحبیر فى
علم التفسی . ر تحقیق فتحى فرید. قاهره: دار المنار.
. )بی تا(. الاتقان فى علوم
القرآ . ن تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم. قم: رضى.
شهرستانى، عبدالکریم. ) 1376 ش(. تفسیر مصابیح
الانوا. ر تحقیق محمدعلى آذرشب. تهران: میراث
مکتوب. چ 1 .
صادقى، محسن. ) 1382 ش(. بزرگان ر . ى تهران:
سازمان چاپ و نشر دارالحدیث.
صغیر، محمد حسین. ) 1413 ق(. مبادى العامه فى
علم التفسیر )در ضمن مجموعه دراسات قرآنیه(. قم:
مکتب النشر الاعلامى الاسلامى.
مجلسى، محمد باقر. ) 1401 ق(. بحارالانوا . ر بیروت:
دارالوفا. چ 3